Warsztaty w ramach projektu AGROFOSSILFREE zostały zrealizowane w  trzech częściach. W każdej z nich zaprezentowaliśmy projekt AgroFosillFree oraz platformę AgEnergy. Pierwsza część odbyła się 20 stycznia 2022 r. pod tytułem „Praktyki Energooszczędne w polowej produkcji rolniczej” Celem warsztatów było zapoznanie i upowszechnianie wśród uczestników informacji na temat rozwiązań energooszczędnych możliwych do stosowania w polskich gospodarstwach. W warsztatach uczestniczyli rolnicy, doradcy rolniczy, przedstawiciele firm prywatnych, instytutów, uczelni wyższych.

Zaprezentowane zostały elementy rolnictwa zrównoważonego: korzystny płodozmian, maszyny do uprawy bezorkowej , oraz rozwiązania rolnictwa precyzyjnego służące ograniczeniu zużycia środków produkcji a także praktyki rolnicze mające na celu ograniczenie emisji. Omówione zostały przykłady gospodarstw z rożnym rozkładem emisji z poszczególnych działalności. Przedstawione zostały rozwiązania mające na celu ograniczenie użycia paliw i środków produkcji, a tym samym emisji z rolnictwa. Kolejne wystąpienia obejmowały prezentacje rozwiązań FEFTS (Nowe Technologie i strategie wolne od paliw kopalnych)  atrakcyjnych dla polskich rolników firmy ACTRA i kleffmannDigital zaprezentowali rozwiązania rolnictwa precyzyjnego. Na koniec warsztatów podzieliliśmy uczestników na trzy grupy w ramach paneli:
1) Elementy uprawy bezorkowej. W tej grupie rolnicy uważają, że rozwiązania rolnictwa precyzyjnego i uprawa bezorkowa mogą pozwolić na ograniczenie zużycia paliw kopalnych, jednak z ich perspektywy są to ryzykowne inwestycje w tak niepewnych czasach i w sytuacji braku gwarancji zbytu płodów rolnych. W przypadku płodozmianu także pojawiają się problemy: dostępność materiału siewnego, brak zbytu na niektóre grupy roślin czy wyłączenie pola w użytkowaniu pod uprawę np. na zielony nawóz.
2) Nowoczesne technologie - rolnictwo precyzyjne. Tu podjęty został temat wysokich cen sprzętu i nowoczesnych technologii, ciekawym rozwiązaniem może być stopniowe dostosowywanie gospodarstwa poprzez wdrażania krok po kroku elementów nowoczesnych technologii. Dobrą stroną jest przejmowanie gospodarstw przez młodych ludzi, którzy lepiej radzą sobie z nowoczesnymi technologiami i będą w stanie lepiej dostosować się do obecnych warunków, dodatkowo chętniej sięgają po innowacyjne rozwiązania.  

3) Prawidłowy płodozmian. Podkreślana była tutaj rola płodozmianu jako kompleksowego podejścia pozwalającego na wprowadzenie oszczędności poprzez odbudowę żyzności gleby i zawartości próchnicy, co wpływa na lepsze wykorzystanie składników pokarmowych, niższe koszty produkcji, mniejsze zużycie paliwa i nawozów, wyższe plony. Ze wszystkich dyskusji wynika, że w polskich gospodarstwach problem stanowią rosnące ceny energii i środków produkcji: paliwa, nawozów, środków ochrony roślin. Uczestnicy podkreślali także małą opłacalność produkcji, niepewność zbytu produktów rolnych, co uniemożliwia przeprowadzenia kosztownych inwestycji. Duży problem stanowią także niekorzystne przepisy prawne i rygorystyczne procedury związane z odnawialnymi źródłami energii. Przepisy prawne utrudniają produkcję i wykorzystanie energii.

Druga część warsztatów z 24 lutego 2022 roku to „Efektywne zarządzanie składnikami pokarmowym w uprawach polowych” warsztaty miały na celu zapoznanie i upowszechnianie wśród uczestników informacji na temat rozwiązań ograniczających utratę składników pokarmowych, oraz racjonalnego stosowania nawożenia w polskich gospodarstwach. Omówione zostały podstawowe składniki nawozowe, ich przemiany w środowisku, oraz poziom strat na skutek niekontrolowanego nawożenia. Wskazane zostały skutki ucieczki biogenów do środowiska i metody jej zapobiegania. Omówiona została także nowa aplikacja służąca do wyliczania maksymalnych dawek azotu, ale także do określania racjonalnych dawek nawożenia innymi składnikami w zależności od zasobności gleby i jej kategorii agronomicznej. Ostatnie wystąpienie dotyczyło prezentacji urządzenia Crop Sensor Isaria firmy Claas. Służy ono do efektywnego i racjonalnego dawkowania nawozów na podstawie analizy wskaźników. Praca w grupach warsztatowych obejmowała dyskusje dotyczące: 1) Planu nawozowego. Rozpoznanie zasobności gleby jest podstawowym  warunkiem racjonalnego nawożenia. Wykonywanie analiz glebowych jest konieczne do wykonywania planu nawozowego, podstawowego narzędzia do obliczania ilości zapotrzebowania na poszczególne nawozy, co pozwoli ograniczyć niepotrzebne straty środowiskowe i ekonomiczne. Plany nawozowe uwzględnią również istotne wytyczne takie jak terminy stosowania nawozów azotowych, rozdysponowanie nawozów naturalnych w oparciu o aktualny obrót stada. Problemem jest brak świadomości wśród rolników wzajemnych powiązań aspektów ekonomicznych i środowiskowych w uprawach polowych. Rolnicy często wykonują próby glebowe pod potrzeby realizowanych zobowiązań w programach unijnych, natomiast nie widzą potrzeby takich działań. 2) Nowoczesne technologie w nawożeniu. Jednym z problemów, który w dużej mierze determinuje rozwój technologiczny jest brak siły roboczej. Ten aspekt i konieczność obniżania jednostkowych kosztów produkcji przyczynia się do wprowadzania rozwiązań ograniczających pracę ludzi, są to jednak drogie rozwiązania , na które nie każdego stać. Z tego też powodu coraz więcej stosowanych jest płynnych nawozów naturalnych na niekorzyść obornika. Innym problemem jest kwestia gospodarki wolnorynkowej, brak mechanizmów regulujących, które gwarantowałyby opłacalność produkcji. 3) Efektywne stosowanie nawozów naturalnych.  Efektywne zarządzanie składnikami pokarmowymi w glebie opiera się na stosowaniu zasad rolnictwa zrównoważonego. Głównym problemem w gospodarce nawozowej jest odpływ składników pokarmowych, które są przemieszczane do wód podziemnych, a następnie do cieków wodnych, co w konsekwencji powoduje znaczne zanieczyszczenie Morza Bałtyckiego. Ogólnym problemem były wymieniane wysokie i ciągłe rosnące ceny nawozów i energii, co również przekłada się na wzrost zainteresowania rolników racjonalnym nawodnieniem. Dodatkowym czynnikiem jest wojna na Ukrainie, która również budzi wiele obaw, także przed inwazją i wzrostem energii, a nawet jej brakiem.

Ostatnia część warsztatów dotyczyła „Innowacyjnych rozwiązań w hodowli bydła mlecznego”. Głównym założeniem warsztatów było przedstawienie innowacyjnych rozwiązań w hodowli bydła mlecznego. Produkcja mleka w Polsce jest specjalistyczną gałęzią rolnictwa, skoncentrowaną na wybranych obszarach. Przedstawiono szereg możliwości, jakie daje precyzyjna hodowla dla hodowców bydła mlecznego. Podkreślono znaczenie precyzyjnych rozwiązań, zwłaszcza w aspekcie spełniania warunków podwyższonego dobrostanu zwierząt i ograniczeń środowiskowych, z którymi muszą mierzyć się hodowcy. Następnie zostały przedstawione technologie dotyczące żywienia zwierząt, automatyzacji żywienia  (DELaval Optimat) takie jak: procesory  żywieniowe , sensory pobierania pasz, stacje żywienia oraz automatyczne pogranicze paszy (DeLaval OptiDuo). W ostatnim wystąpieniu zostały zaprezentowane zaawansowane rozwiązania w zakresie monitorowania  grup oraz stad obejmujące elektroniczną identyfikację zwierząt oraz technologie wyróżniające się dokładnym wykrywaniem rui oraz monitorowaniem reprodukcji, stanu zdrowia i grup w czasie rzeczywistym. Rolnicy zajmujący się hodowlą bydła mlecznego zgłaszają wiele problemów pojawiających się przy tej produkcji. Niska cena mleka oraz coraz wyższe nakłady finansowe powodują niską opłacalność ekonomiczną. Gospodarstwa niskotowarowe nie są rentowne i nie zapewniają płynności finansowej, pojawia się również problem z zorganizowaniem odbioru mleka z mniejszych rozproszonych gospodarstw. Przy większej skali zauważalny jest natomiast problem z siła roboczą (obserwowany jest tutaj duży deficyt na rynku). Kolejne problemy dotyczą licznych kontroli zarówno sanitarnych jak i administracyjnych. Przy obecnie drożejących cenach energii problemem staja się wysokie koszty i niewielka skala wykorzystana w gospodarstwach odnawialnych źródeł energii.  Koszty takich instalacji również obecnie są wysokie, a przy niestabilnych cenach mleka takie inwestycje wydają się rolnikom mocno ryzykowne. Znaczące wydzielanie ciepła krów mlecznych stwarza konieczność zapewnienia odpowiedniej wentylacji.

Poza licznymi problemami uczestnicy warsztatów wskazywali na poprawiającą się sytuację pod względem rozwoju  technologii, wykorzystywania aplikacji i technologii precyzyjnych. Szczególnie właściciele dużych gospodarstw  doceniają nowoczesne technologie, ale wiele rozwiązań jest dostępnych także dla mniejszych rolników.

Anna Szymanek

1 Warsztaty Regionalne. Dr hab. Magdalena Borzęcka

1 Warsztaty Regionalne. Dyrektor LODR Wiesław Orzędowski

1 Warsztaty Regionalne. Marek Krysztoforski, CDR Brwinów, Oddział w Radomiu

2 Warsztaty Regionalne. Dr Tamara Jadczyszyn

2 Warsztaty Regionalne

3 Warsztaty Regionalne. Prof. Piotr Wójcik

Praca w grupach warsztatowych

Uczestnicy 3 Warsztatów Regionalnych