Historia Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli

 

Genezy LODR należy szukać w drugiej połowie XIX, kiedy to w latach 1862-1869 działał w Puławach Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny (IPiRL). Ponieważ w jego obrębie istniały oddziały rolnicze i leśne, na ich potrzeby w 1863 roku przekazano majątek Końskowola. Miał on mieć charakter wzorowego gospodarstwa, w którym studenci mogliby odbywać praktyki. Końskowola posiadała bardzo dobre gleby, głównie lessy, był tu młyn wodny, cegielnia, browar - istniały więc dobre warunki do intensyfikacji produkcji rolnej. W 1868 roku Instytut uzyskał kolejny folwark - graniczący z Końskowolą Pożóg.

W 1869 roku Oddział Rolniczy i Leśny IPiRL został przekształcony w Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach, który pod tą nazwą działał do 1914 roku. Miał być „wyższym zakładem naukowym”, przygotowującym „naukowo wykształconych gospodarzy wiejskich i leśników”. Folwark Końskowola (7 km od Puław) posiadał wówczas 497 ha, a sąsiedni Pożóg 222 ha. Duże obszary łąk i pastwisk pozwalały na rozwinięcie hodowli bydła i owiec. W Końskowoli utrzymywano przeciętnie 80-100 sztuk bydła i około 1000 sztuk owiec. Oba folwarki obsługiwało 20 par koni roboczych. Obiekty przemysłowe należące do majątku - młyn, cegielnię, browar i tereny rybackie - wydzierżawiano. Przynosiło to Instytutowi dochód, którym mógł, przy ówczesnych regulacjach prawnych, swobodnie dysponować.

Po reformie w 1893 roku zreorganizowana gospodarka na folwarkach Końskowola i Pożóg wykazywała stały wzrost plonowania wszystkich uprawianych roślin. Produkowano wartościowy materiał siewny na potrzeby własne i okolicy, prowadzono wzorową oborę (50 sztuk bydła rasy nizinnej), owczarnię (ok. 300 sztuk owiec rasy Rambouillet - Negretti), chlewnię i stajnię. Zgromadzono duże ilości sprzętu rolniczego, umożliwiając zapoznanie się z postępem techniki rolniczej na poziomie zachodnioeuropejskim, a nawet amerykańskim. Udoskonalono system praktyk w ten sposób, że studenci byli obowiązani brać udział w każdej pracy.

W 1914 roku, z chwilą wybuchu I wojny światowej, Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa przeniesiono do Charkowa.

Latem 1915 roku Puławy zostały zajęte przez wojska austriackie. Nie zmieniło to jednak pozycji głównego ośrodka wiedzy rolniczej w kraju. 26 września 1917 roku utworzono tu Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego, który przejął folwark Końskowola (jego ogólna powierzchnia wynosiła wtedy 635 ha). 20 października 1921 roku władze polskie zatwierdziły ustawę statutową dotyczącą puławskiej placówki. Od tej chwili oficjalna nazwa instytutu brzmiała: Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Był on zakładem badawczym o charakterze akademickim i podlegał Ministerstwu Rolnictwa i Dóbr Państwowych (PINGW). W 1923 roku włączono doń folwark Borowina.

W latach 1921-1931 w Instytucie prowadzono szereg badań, wśród których znajdowały się następujące tematy: doświadczenia z tomasyną i mączką fosforytową, które wykazały dość znaczny dodatni wpływ tych nawozów; porównanie roślin uprawianych w płodozmianie i po sobie; porównanie działania różnych nawozów fosforowych;  wpływ roli odleżałej i świeżo zaoranej na plony żyta; badania nad działaniem różnych nawozów i ich kombinacji na rozwój i wysokość plonów; intensyfikacja produkcji sadowniczej;  organizacja stad hodowlanych zwierząt; prace nad świnią gołębską.

Od połowy 1950 roku z PINGW uformowało się 9 instytutów. Po sześciu latach ich pracy wyłoniła się potrzeba zmiany profilu, stąd, na podstawie Uchwały Prezydium Rządu nr 88/56 z dnia 22 lutego 1956 roku, w maju 1956 roku utworzono Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny (RRZD).W jego skład weszły zakłady naukowe oraz gospodarstwa: Końskowola, Borowina, Pożóg I i II. W ramach nowego zakładu działały podstawowe rolnicze działy naukowe: agrotechniczny, ogrodniczy i zootechniczny.

W kolejnym etapie rozbudowy organizacyjnej Zakładu, w 1957 roku, powstał dział doświadczalnictwa terenowego. Prowadzono w nim doświadczenia z zakresu uprawy i porównania odmian roślin rolniczych, ogrodniczych oraz produkcyjne doświadczenia zootechniczne w gospodarstwach uspołecznionych i indywidualnych. W tym samym roku rozpoczęła działalność komórka ekonomiczna, obejmująca badania ekonomiki i organizacji poszczególnych elementów gospodarstw RRZD oraz opracowania doświadczeń pod względem ekonomicznym.

W 1962 roku wyodrębniono komórkę ochrony roślin. Rok później zorganizowano dział dokumentacji i wydawnictw, który w 1965 roku wszedł, jako jeden z działów, w skład terenowego ośrodka informacji (TOI) Zakładu, zmieniając nazwę na dział dokumentacji i informacji. Do jego zadań należało m.in. gromadzenie wyników badań, materiałów dotyczących osiągnięć przodujących gospodarstw, popularyzowanie informacji, szkolenie służby rolnej i rolników, organizacja pokazów, demonstracji, wycieczek, działalność wydawnicza.

W 1968 roku powołano do życia powiatowe inspektoraty doradztwa specjalistycznego oraz dział doszkalania i doskonalenia służby rolniczej. Zmiany te były wynikiem Uchwały Rady Ministrów nr 15/68 z dnia 16 stycznia 1968 roku, reorganizującej zasady pracy gromadzkiej służby rolniczej. W skład Zakładu wchodziły wtedy następujące działy: produkcji roślinnej, produkcji sadowniczej, produkcji zwierzęcej oraz sekcja pszczelarstwa, organizacji i doskonalenia zawodowego służby rolnej, informacji naukowej-technicznej i ekonomicznej oraz wydawnictw wraz z biblioteką, doświadczalnictwa terenowego, ekonomiki i organizacji produkcji, gospodarczo-rolny, finansowo-księgowy, laboratorium chemiczne.

21 listopada 1975 roku Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny w Końskowoli został przekształcony (na podstawie Uchwały nr 125/75 Rady Ministrów, zarządzenia Ministra Rolnictwa oraz zarządzenia Wojewody Lubelskiego) w Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego z siedzibą w Końskowoli (WOPR). Został mu podporządkowany dotychczasowy Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Kursowego z ośrodkami terenowymi w Kurowie, Kawęczynie i Kocku oraz rolnicza oświata pozaszkolna, prowadzona do tej pory przez powiatowe rady narodowe.

Zgodnie z nowym statutem, w skład WOPR weszły następujące działy: produkcji roślinnej, produkcji zwierzęcej, produkcji sadowniczej, ekonomiki i organizacji produkcji, doświadczalnictwa terenowego, inspektoratów doradztwa specjalistycznego, informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej, szkolenia (wraz z Ośrodkiem Szkolenia Kadry Inżynieryjno-Technicznej w Końskowoli), ośrodki rolniczego szkolenia kursowego (terenowe), gospodarstw rolnych, finansowo-księgowy, administracji i zaopatrzenia oraz stanowiska ds. pracowniczych i organizacyjnych.

W skład WOPR w Końskowoli wchodziły trzy gospodarstwa: Końskowola (z wydzielonym obiektem działu produkcji roślinnej Pożóg II), Pożóg I oraz gospodarstwo Borowina. W 1980 roku powierzchnia użytkowa gruntów wynosiła 779 ha, w tym zasiewów i zbiorów - 398 ha, szklarnie i inspekty - 0,3 ha, szkółki owocowe i ozdobne - 19,7 ha, łąki trwałe - 120 ha, pastwiska trwałe - 99 ha. Razem użytki rolne zajmowały - 607 ha, a pozostałe grunty - 82 ha. Gospodarstwa WOPR usytuowane były na lubelskiej nizinie dyluwialnej, o płaskim ukształtowaniu terenu i średnim wzniesieniu 150 m n.p.m., w strefie przeciętnych warunków klimatycznych Lubelszczyzny. Położone były na glebach dobrej jakości, z których grunty orne zaliczyć można do kompleksu pszenno-buraczanego.

WOPR w Końskowoli obejmował swoją działalnością województwo lubelskie oraz (do czasu utworzenia własnych ośrodków) województwa: bialskopodlaskie, chełmskie, tarnobrzeskie i zamojskie. W 1977 roku w Sitnie k. Zamościa powołano filię WOPR, w kolejnych latach powstały filie w Grabanowie (woj. bialskopodlaskie), Rejowcu (woj. chełmskie) i Mokoszynie (woj. tarnobrzeskie). Filie te wkrótce przekształcono w samodzielne ośrodki, w związku z czym od 1 lipca 1977 roku WOPR w Końskowoli działał już tylko na terenie woj. lubelskiego. Z dniem 1 listopada 1982 roku do pracy doradczej przyjęto 290 pracowników gminnej służby rolnej. Podstawową komórką organizacyjną były Gminne Zespoły Doradztwa Rolniczego.

Z dniem 1 stycznia 1991 roku Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej wdrożyło reorganizację służb doradczych, tworząc Ośrodki Doradztwa Rolniczego. W ten sposób WOPR przekształcił się w Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. W wyniku przekształcenia nastąpiło oddzielenie działalności doradczej od działalności produkcyjnej. Zakłady rolne w Końskowoli i Borowinie oraz Zakład Szkółkarski w Pożogu przekazano Agencji Własności Skarbu Państwa w Lublinie. Jako bazę dydaktyczną do dalszej działalności Ośrodka pozostawiono pole doświadczalno-wdrożeniowe w Pożogu II, sad i pasiekę zarodową. Nastąpiła reorganizacja służb doradczych - doradcy zostali skupieni w 7 rejonowych Zespołach Doradztwa Rolniczego. Powołano również Społeczną Radę Doradztwa Rolniczego.

Symptomem zachodzących zmian i potrzebą dostosowania do tworzącego się rynku było rozpoczęcie, z dniem 12 września 1990 roku, wydawania miesięcznika „Aktualności Rolnicze-Rynek”. Jego myślą przewodnią było informowanie rolników o zmianach zachodzących w obrębie ich działalności.

Z dniem 1 czerwca 1995 roku wojewoda Edward Hunek wprowadził nową nazwę Ośrodka - Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. Struktura organizacyjna oparta była na specjalistach branżowych w działach branżowych oraz doradcach terenowych pracujących w terenie. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu, w zakres doradztwa zostały włączone zagadnienia:  doradztwa ekonomiczno-organizacyjnego wspartego techniką komputerową, ukierunkowane na optymalizację produkcji; szukanie wspólnych form gospodarowania poprzez organizowanie się w grupy producentów rolnych; opiniowanie planów przedsięwzięć inwestycyjnych pod potrzeby nisko oprocentowanych kredytów dofinansowywanych z funduszy ARiMR; poszukiwanie alternatywnych źródeł dochodu (agroturystyka, rozwój przedsiębiorczości na wsi); doradztwo socjalno-bytowe; gromadzenie informacji rynkowych i udostępnianie różnym instytucjom (uczestnictwo w krajowym systemie informacji); działalność w zakresie ekologii i ochrony środowiska.

W wyniku reformy administracyjnej kraju i zmniejszenia liczby województw z 49 na 16, w czerwcu 1999 roku połączono: Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Grabanowie, Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Rejowcu, Zamojski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Sitnie w Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lublinie z siedzibą w Końskowoli. Dawne samodzielne Ośrodki utworzyły Oddziały, powstał również Oddział w Końskowoli, który objął działalnością 9 powiatów byłego woj. lubelskiego.

Zmieniły się priorytety działalności, większą uwagę zwrócono na udzielanie pomocy mieszkańcom obszarów wiejskich w podnoszeniu poziomu życia poprzez podniesienie dochodów z działalności gospodarczej w rolnictwie i jego otoczeniu oraz wspieranie działań mających na celu rozwój pozarolniczych form aktywności gospodarczej na wsi. Kraj angażował się w działania przedakcesyjne z Unią Europejską, a doradcy zostali włączeni w akcję informacyjno-promocyjną. Uczestniczyli w spotkaniach z mieszkańcami wsi i obszarów wiejskich, wskazując szanse, jakie da rolnikom integracja z UE. Uruchomiono fundusze przedakcesyjne, m.in. SAPARD, a doradcy bezpłatnie pomagali rolnikom wykorzystać te pieniądze w sensowny sposób. Wypełniali wnioski i sporządzali plany przedsięwzięć, sami pokonując nowe wyzwania. Program cieszył się wśród rolników ogromnym zainteresowaniem.

1 stycznia 2004 roku zmieniono statut i zlikwidowano Oddział w Końskowoli, a Ośrodek zmienił nazwę na Lubelski Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli.

Od czasu przystąpienia do Unii Europejskiej - 1 maja 2004 roku - dla Ośrodka i doradców otworzył się nowy obszar działania. Do rolników skierowano duże fundusze, a doradcy musieli im pomóc je wykorzystać. Na początku należało przeprowadzić szeroko zakrojone akcje, uświadamiające o jaką pomoc finansową można się ubiegać, a następnie pomóc przygotować dokumenty aplikujące i prowadzić rolników, aż działanie zostanie wykonane i rozliczone.

1 stycznia 2005 roku weszła w życie ustawa z 22 października 2004 roku o jednostkach doradztwa rolniczego, na mocy której ośrodki doradztwa stały się państwowymi jednostkami organizacyjnymi, posiadającymi osobowość prawną. Na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 23 grudnia 2004 roku w sprawie nazw i siedzib oraz ramowego statutu wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego LWODR zmienił nazwę na Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. Ustawą z dnia 23 stycznia 2009 roku o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań administracji publicznej w województwie ośrodki doradztwa stały się samorządowymi wojewódzkimi osobami prawnymi.
 
Od sierpnia 2016 r. LODR w Końskowoli jest państwową  jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną