Pierwsze doświadczenia z uprawą słonecznika oleistego na Polu Doświadczalno – Wdrożeniowym LODR

Uprawa słonecznika na nasiona na terenie zachodniej i południowej Polski od kilku lat cieszy się dużą popularnością i żółto kwitnące pola stały się stałym elementem krajobrazu na tamtych terenach. Coraz częściej też rolnicy z naszego regionu próbują uprawiać słonecznika jako alternatywę dla kukurydzy lub rzepaku, która dodatkowo stanowi doskonały przedplon dla roślin zbożowych i nie wymaga dobrych gleb.

Coraz większa popularność tej rośliny, wiąże się też z większym zapotrzebowaniem na fachowe doradztwo. Rolnicy szukają odpowiedzi na pytania związane z technologią uprawy nawożeniem i  ochroną tego gatunku. Idąc temu naprzeciw w ostatnim sezonie wegetacyjnym rozpoczęliśmy doświadczenia ze słonecznikiem oleistym na naszym Polu Doświadczalno – Wdrożeniowym usytuowanym w Pożogu II .

1. Uprawa gleby i siew

W 2023 roku w ramach kolekcji odmian prezentowaliśmy: 7 odmian słonecznika uprawianej  w technologii Express (odmiany odporne na herbicyd tribenuron metylowy).  Siew przeprowadzono siewnikiem punktowym na głębokość 4 cm, w obsadzie: 72000 nasion/ha, w rozstawie rzędów co 75 cm (szerokość międzyrzędzi dostosowano do zbioru kombajnowego). Doświadczenie prowadzone było w dwóch technologiach uprawy: orkowej i bezorkowej. Wielkość poletek w założeniu i do zbioru wynosiła 144 m². Przed uprawą słonecznika wysiano poplon z bobiku w celu wzbogacenia gleby w dostępny azot oraz zminimalizowanie potencjalnego zachwaszczenia, szczególnie na części pola uprawianej technologią bezorkową.

Tab. 1 Zabiegi uprawowe w doświadczeniach ze słonecznikiem.

2. Nawożenie

Pod względem zapotrzebowania na składniki pokarmowe słonecznik jest rośliną dużo mniej wymagającą niż np. zboża, rzepak czy kukurydza. Dlatego jest to też jeden z argumentów, który zachęca do uprawy tego gatunku, szczególnie w okresie, gdy nawozy są bardzo drogie. Na polu DW w Pożogu II nawożenie makroelementami zostało wykonane przed uprawą przedsiewną, nawozem wieloskładnikowym Polifoska 6 w ilości 208 kg/ha. pH gleby wynosiło 6,8 a zasobność gleby w makroelementy była na średnim poziomie. Azot zaaplikowano w jednej dawce przedsiewnej w formie mocznika z inhibitorem w dawce 150 kg/ha, co stanowiło 69 kg N/ha. Jak się później okazało dawka azotu mogła zostać zmniejszona co najmniej o połowę. W pewnym okresie wegetacji rośliny wybujały i nadmiernie budowały zieloną masę. Dodatkowo w trakcie wegetacji stosowano również dokarmianie dolistnie makro i mikroelementami w trzech terminach.

Tab. 2 Technologia nawożenia w doświadczeniach ze słonecznikiem na nasiona.

1. Ochrona roślin

Głównym problemem w szeroko rozumianej ochronie słonecznika jest walka z chwastami dwuliściennymi. W tradycyjnych odmianach mamy możliwość stosowania tylko środków doglebowych, które w naszych warunkach często są zawodne, głownie ze względu na susze panujące w okresie siewów. W związku  z tym na polu DW w Pożogu II zdecydowano się na wysiew odmian odpornych na tribenuron metylowy (w technologii Express). Dało to nam możliwość walki z chwastami w terminie powschodowym. Odchwaszczanie przeprowadzono w jednym zabiegu w fazie ok. 6 liści słonecznika z dużą skutecznością. W oddzielnym zabiegu zastosowano również graminicyd zwalczający samosiewy zbóż, których było szczególnie dużo na części pola uprawianej technologią bezorkową. W okresie wchodów dużym wyzwaniem była walka ze ślimakami. W części pola od strony nieużytków zaczęły pojawiać się uszkodzenia polegające na wygryzieniach oraz zeskrobywaniu tkanki miękiszowej na liściach. Zaobserwowano też charakterystyczne ślady ze śluzem pozostawione przez ślimaki na glebie i roślinach. Miejscowo prowadziło do wypadania całych roślin. W związku z tym rzutowo zaaplikowano moluskocydy w dwóch terminach w odstępie siedmio-dniowym. Zabiegi okazały się skuteczne, a powstałe uszkodzenia liści nie miały istotnego wpływu na plon. W związku z dużym zagrożeniem zgnilizną twardzikową na naszym polu (duży udział roślin dwuliściennych w tym rzepaku, łubinu i ziemniaków) profilaktycznie zastosowano fungicyd o działaniu zapobiegawczym. Zabieg przeprowadzono przed kwitnieniem w fazie tworzenia międzywęźli. Nie uchroniło to jednak w pełni plantacji. Choroba pojawiła się sporadycznie zarówno na łodygach jak i na owocostanie.

Tab. 3 Technologia ochrony słonecznika na nasiona

Zbiór i plonowanie

Odmiany osiągnęły dojrzałość pod koniec pierwszej dekady października. Zbiór przeprowadzono kombajnem z hederem do zbioru kukurydzy. Plon określono na podstawie popranych prób z poszczególnych poletek. W większość odmian większy plon osiągnęły odmiany w technologii orkowej. W tej części pola rośliny też wykazały się mniejszym porażeniem ze strony zgnilizny twardzikowej.

Tab. 4. Plony odmian słonecznika uprawianej w technologii Express.

Oprac. Krzysztof Kurus